Cận cảnh 'đại công xưởng' sản xuất vàng mã

Nức tiếng cả nước với tranh dân gian Đông Hồ, hơn chục năm nay,  xã Song Hồ (Thuận Thành, Bắc Ninh) còn được biết tới là "đại công xưởng vàng mã" lớn nhất nước. Nhiều người làng chia sẻ, hàng vàng mã Song Hồ giờ bán quanh năm, không có mùa ế, nhưng tháng 7 luôn là tháng tiêu thụ mạnh nhất. Ngay từ cuối tháng 6 âm lịch, ngày nào xe ô tô cũng nối đuôi nhau chật kín đường vào làng. Từng đoàn xe đến vào tầm trưa và chiều tối, lấy buôn vàng mã xuất đi khắp các tỉnh thành trên cả nước. Thậm chí, nhiều khách tới nhập hàng xuất sang cả Trung Quốc, Lào. 

Xe tải này của nhà anh Sơn Luyên, chở hàng trăm túi hàng đóng theo bộ quần áo, tivi, nhà, xe cộ… xuất đi Hà Nội.

Cả xã làm vàng mã nhưng mỗi hộ gia đình chỉ sản xuất chuyên biệt 1 - 2 loại hàng. Nhà chị Thủy chuyên sản xuất quần áo, mũ, giày. Chị  Thủy chia sẻ, đã 2 ngày chị không kịp chải đầu, không biết bao nhiêu đêm thức trắng, con cháu trong nhà còn nhỏ nhưng cũng xung phong thức tới 2 - 3 sáng giúp việc mẹ. Cả năm, nhà chị Thủy hầu như không có ngày nghỉ, bởi qua Tết thì tập trung làm hàng cho tháng 7, hết tháng 7 lại làm dần hàng cho Tết. 

Chuẩn bị trước cả thời gian dài nhưng hơn chục ngày từ đầu tháng tới sát rằm, chị Thủy phải tận dụng hết người nhà, thuê thêm nhân công vẫn không kịp hẹn trả hàng cho khách. Làm hết tốc lực cả ngày lẫn đêm, nhà chị sản xuất được khoảng 2.000 - 3.000 bộ quần áo. Nhưng số lượng xuất hàng đi trong tháng 7 phải lên tới 5.000 – 7.000 bộ/ngày. 

Chị cho biết, quần áo của người âm cũng thay đổi theo mốt, theo thị hiếu khách hàng từng năm. Như năm nay khách chỉ chuộng những màu trầm, tối, như màu đen, tím đậm, xanh đậm. Giá bán buôn tại xưởng mỗi bộ 9.000 đồng nhưng bán lẻ tại Hà Nội lên tới 20.000 – 30.000 đồng.

Là hộ sản xuất có uy tín trong làng, chị Thủy luôn có khách đặt hàng quanh năm. Doanh thu trung bình 2 tỷ đồng/tháng. Cô con gái thứ 2 mới học hết lớp 4 nhưng sau giờ học là giúp chị làm hàng.

Hộ sản xuất nhà anh Nguyễn Huy Hùng và vợ là Nguyễn Thị Thông cũng làm hàng mã hơn chục năm nay, là một trong những xưởng vàng mã lớn nhất làng. Chị Thông cho biết, đời bố mẹ chồng chị chỉ làm hài, mũ, lãi không cao. Nhưng tới anh chị, ứng dụng máy móc hiện đại vào sản xuất, chuyển sang làm đồ chuyên về nhà lầu, biệt thự, giá thành hạ nhưng số lượng xuất đi nhiều vô kể, lãi cũng cao hơn.

Một căn biệt thự lớn, mẫu mã đẹp được dựng lên, bán lẻ tại chợ giá khoảng 35.000 – 40.000 đồng/. Tuy nhiên, bán tại xưởng, nhà chị thường xếp dẹt chục nhà một túi, khách nhập về có thể tự dựng lại dễ dàng. Giá tùy độ to, nhỏ, được bán buôn từ 100.000 đến 270.000 đồng/túi 10 nhà. 

Hàng ở đây được sản xuất bằng máy, chủ hộ chỉ thuê nhân công về đóng gói nên giá thuê khá rẻ, chỉ 70.000 – 80.000 đồng/ngày. Để đủ hàng trả khách, vợ chồng anh chị thuê tới 50 - 60 hộ trong làng tới nhận hàng về nhà làm. Những ngày này, trung bình mỗi ngày xưởng Hùng Thông xuất đi hơn chục chuyến ô tô, mỗi chuyến cả ngàn nhà lầu, biệt thự.

Khác với đa số hộ sản xuất vàng mã phổ biến, xưởng Thoa Hậu có tiếng làm đồ vàng mã cao cấp nhất làng. Tại đây chuyên sản xuất thuyền rồng, sơn trang phục vụ cho nghi lễ thờ mẫu với nhiều mức giá, từ vài trăm lên tới vài triệu một sản phẩm, cho doanh thu đều quanh năm. Ngoài nhà anh Hậu, cả xã cũng chỉ có khoảng 1 - 2 nhà nữa chuyên làm thuyền rồng, sơn trang, phủ mã.

Chị Dương Thị Cương, người làm trong nhà cho biết, đồ thuyền rồng, sơn trang là đồ vàng mã cao cấp, chuyên phục vụ cho các đền, miếu, phủ, chùa lớn trong những đợt mở phủ, lễ to. Tháng 7, tháng 8 đến qua Tết là khoảng thời gian mặt hàng này bán rất chạy. Giá thuyền rồng tại xưởng thường từ 60.000 – 250.000 đồng/chiếc, tuy nhiên, nhiều nơi tổ chức lễ lớn, khách thường tới xưởng đặt làm riêng, cỡ lớn nhất, có giá lên tới 2 triệu đồng/ thuyền.

Do làm khá cầu kỳ, mất nhiều công nên một ngày cố lắm nhà anh Hùng cũng chỉ sản xuất được khoảng 10 - 20 thuyền rồng, sơn trang các loại. Để đẩy nhanh tiến độ, giảm nhân công, anh Hùng dành ra mỗi ngày vài tiếng đồng hồ ngồi bên máy cắt hàng. Có máy móc, hàng cắt chuẩn hơn, đẹp hơn, bán được nhiều hơn.

Từ đầu tháng 7 tới nay, mỗi ngày đều có 1, 2 chuyến ô tô và nhiều xe máy tới chở hàng đi giao cho khách. Một ô tô 5 tấn chở được khoảng 20 thuyền rồng, sơn trang. Còn mỗi xe máy chở được 5 thuyền, nhưng số lượt xe máy tới chở hàng rất nhiều, đếm không xuể. Chị Cương cho biết, hàng này không phụ thuộc mùa vụ mà bán chạy quanh năm, mỗi ngày xưởng nhà chị bán được khoảng 60 – 100 sản phẩm.

Nhận thấy sản xuất, kinh doanh đồ mã cho thu nhập cao, nhiều gia đình trẻ tại xã Song Hồ cũng chuyển sang làm nghề này. Xưởng sản xuất hình nhân của vợ chồng anh Cương, chị Xuân ngay đầu đường vào xã mới sản xuất hình nhân 3 năm nay nhưng đã có nhiều mối nhập quen tại Hà Nội và một số tỉnh. Trung bình mỗi ngày khách nhập buôn từ vài ngàn tới cả vạn bộ hình nhân.

Chi phí làm hình nhân khá rẻ, khoảng 4.000 – 5.000 đồng tiền giấy màu, trang trí và xương tre cho một bộ. Giá bán tại xưởng khoảng 10.000 đồng/bộ nhưng đi các tỉnh, giá bán lẻ lên tới 50.000 đồng.